انارك , ياقوت كوير

چكيده اي از مقاله فريبا سعيدي - كارشناس ارشد باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي استان اصفهان
با حضور دولت هاي نيرومند سلجوقي و سپس صفوي در اصفهان ، اين شهر تبديل به يك مركز بزرگ اقتصادي , اداري , مذهبي و علمي گرديد كه پيامد آن ايجاد بناهاي سلطنتي, تجاري , مدارس , كاروانسراها و ساير بناهاي عام المنفعه بود.
شكوه, زيبايي, كثرت و تنوع بناها و كاربردهاي متفاوت, توجه همگان را اعم از معماران, باستان شناسان, هنرشناسان و ساير دست اندركاران به خود جلب نموده و به اين لحاظ معماري روستايي، به خصوص كويري در حاشيه قرار گرفته و بعضاً در غبار فراموشي تبديل به ويرانه گرديده اند كه در گذر زمان تنها ياد و خاطره اي از آنها باقي مانده و برخي ديگر از قبل تكنولوژي روز و ايجاد امكانات رفاهي و توسعه هاي شهري, ساكت و خاموش در اجراي طرح هاي هادي از شايد به جرئت بتوان گفت ، در اين ميان به آثار روستاهاي حاشية كوير بيشتر ظلم شده، زيرا به لحاظ موقعيت جغرافيايي خاص خود كمتر مورد توجه قرار گرفته اند. يكي از نمونه هاي بارز اين امر «روستاي [شهر] انارك» است
انارك يكي از بخش هاي شهرستان نائين است كه در [شمال] شرق استان يزد واقع شده است. احتمالاً اين شهر در زمان ساسانيان ، واحدي بر سر راه معدن نقره [سرب] نخلك بوده است. دوره هاي پس از آن ، يعني در زماني كه ديگر معدن نخلك به معادن متروك بدل گشته بود ، انارك يك شهر ارتباطي بين جنوب و مركز به شمال ايران محسوب مي گردد , خط سيري كه از نائين شروع و به انارك , خور , طبس و سپس مشهد منتهي مي شود. بناي اولين خشت انارك را به اعتبار سخني منقول ، به زمان شاه عباس منسوب مي دارند. تنها سند معتبر راجع به ساخت و سازهاي انارك , نامة ميرزا تقي خان اميركبير مبني بر پرداخت وجهي براي ساخت قلعه اي به منظور تأمين امنيت محل از دستبرد راهزنان خطاب به كدخدايان انارك مي باشد. بقاياي برج و بارو, در و دروازه, كوچه و پس كوچه هاي باريك و پرپيچ و خم اين شهر نشان از انديشة امنيتي- دفاعي در ساخت بافت شهر دارد. اين مجموعه شامل كاروانسرا, مسجد جامع, حمام, حسينيه و خانه هاي مسكوني است كه هريك با بهره گيري از معماري سنتي ساخته شده اند. كالبد قديمي انارك، شامل هفت محله است كه بر اساس وضعيت طبقاتي، موقعيت مكاني و كاربري محلات نامگذاري شده است و شامل محلات بيابانك, بيك علي, حصار, عرب ها, سراب, قافله گاه و جوباره مي گردد. بادگيرهاي بلند و زيبا, صفه هاي دلنشين رسمي بندي ها و تزئين هاي اجركاري, فضاهاي داخلي و خارجيِ بناها را مزين نموده اند. در اين مقاله بافت سنتي و معماري روستايي كوير با تكيه بر آثار و بناهاي تاريخي مورد بررسي و معرفي قرار گرفته است.

به نقل از سايت http://www.iranologyfo.net